راديوفردا يكشنبه ۲۵ بهمن ۱۳۹۴ تهران ۰۰: ۴۷ - ۱۴ فوريه ۲۰۱۶
سرانجام شوراي نگهبان فهرست نهايي نامزدهاي تاييد صلاحيت‌شده براي انتخابات پنجمين دوره مجلس خبرگان رهبري را منتشر كرد. ۱۶۱ نامزد تاييد صلاحيت شدند و مي‌توانند تبليغات خود را به مدت دو هفته آغاز كنند .
شوراي نگهبان در فرصت بررسي شكايت‌ها سه نفر از افرادي را كه قبلاً رد يا عدم احراز صلاحيت شده بودند, مانند محمدتقي پورمحمدي, عضو فعلي مجلس خبرگان و امام جمعه مراغه, به انتخابات برگرداند, اما هشت نفر از تاييد صلاحيت‌شده‌هاي اوليه از جمله محمد موسوي واعظ, عضو فعلي مجلس خبرگان از استان آذربايجان شرقي, و عباس قائم مقامي و هادوي تهراني را رد نمود تا تعداد نامزدهاي مجاز به شركت در رقابتهاي انتخاباتي از ۱۶۶ به ۱۶۱ نفر كاهش يابد .
همان‌گونه كه از قبل انتظار مي‌رفت, فهرست نهايي دستخوش تغيير ملموسي اعم از كمي و كيفي نشد. چينش نهايي نامزدها از همان الگوي رد صلاحيت مرحله مقدماتي در دسته‌هاي اصلاح‌طلبان, زنان, سني‌ها, اصول‌گرايان اعم از بخش‌هاي سنتي و تندرو و اعضاي فعلي خبرگان پيروي مي‌كند .
محدوده رقابتي انتخابات خبرگان نيز بسيار تنگ است و براي هر كرسي تقريبا دو نفر رقابت مي‌كنند. در واقع يك شبه انتخابات است. در شش استان كشور محدوده رقابتي در حد صفر است و نامزدهاي تاييد صلاحيت شده به لطف نظارت استصوابي شوراي نگهبان مستقيما وارد خبرگان پنجم مي‌شوند .
شدت سخت‌گيري, فاصله فاحش با الزامات حداقلي يك انتخابات و هم‌چنين معيارهاي مبهم و استاندارد دوگانه در سنجش خبرويت فقهي نامزدها آن قدر زياد است كه حتي نجات‌الله ابراهيميان, سخنگوي شوراي نگهبان, به انتقاد تلويحي از عملكرد نهاد متبوعش دست زد. وي با تصريح بر عدم برخورداري نامزدهاي رد صلاحيت شده از فرصت كافي براي دفاع از خود, مدعي شد كه رويه نظارت استصوابي و سنجش فقهي نامزدها از سوي احمد جنتي در جمع ۱۲ نفره شوراي نگهبان اعلام نشده و به نوعي فقها مستقلا و بر اساس مكانيسمي نامعلوم تصميم گرفته‌اند .
جدول زير آرايش نامزدهاي خبرگان را به‌لحاظ گرايش سياسي به تفكيك استان‌مشخص مي‌سازد .
اصلاح‌طلبان و اعتدالي‌ها هشت نامزد دارند. حسن خميني شاخص‌ترين رد صلاحيت شده وابسته به اين جريان بود .
منفردها كه شامل نيروهاي گمنام و غير وابسته به دو جناح اصلي نظام هستند در مجموع ۲۷ نفر از جمع نامزدها را تشكيل مي‌دهند. اصول‌گرايان ۱۲۵ داوطلب دارند. بنابراين ۳۷ نفر از نامزدهاي ياد شده خارج از فهرست جامعه مدرسين حوزه علميه قم و جامعه روحانيت مبارز تهران قرار مي‌گيرند. البته ممكن است برخي از آنها در ايام تبليغات براي افزايش درجه پيروزي فهرست جامعتين و عدم رقابت موازي انصراف بدهند .
همان‌گونه كه در جدول مشاهده مي‌شود در استانهاي بوشهر, هرمزگان, آذربايجان غربي, اردبيل, سمنان و خراسان شمالي رقابت در حد صفر است و نامزدها به‌صورت خودكار وارد مجلس مي‌شوند. تعداد اين نمايندگان كه همه به اصول‌گرايان تعلق دارند ۱۱ درصد تركيب كل مجلس خبرگان پنجم را تشكيل مي‌دهد. در استانهاي البرز, ايلام, خوزستان, سيستان و بلوچستان, قزوين, قم, كرمانشاه, لرستان, كردستان, همدان و يزد فقط نامزدهاي اصول‌گرا وجود دارند و رقابت داخلي سرنوشت نمايندگان منتخب اين مناطق را تعيين مي‌كند . درصد نمايندگان استانهاي ياد شده ۲۶ درصد كل است. بنابراين پيش از برگزاري, اصول‌گراها ۳۷ درصد مجلس خبرگان پنجم در حد بيش از يك‌سوم كرسي‌ها را پيشاپيش در اختيار دارند. كافي است جامعتين بتوانند ۱۴ نامزد ديگر از فهرست‌شان را وارد مجلس خبرگان بكنند تا اكثريت را در دست بگيرند. بنابراين آنها و بخش مسلط قدرت كار راحتي براي حفظ وضع موجود در مجلس خبرگان و كاركرد فرمايشي آن دارد .
اما ماجرا به اين مسأله ختم نمي‌شود. علي‌رغم شدت بسته بودن انتخابات پنجمين دوره مجلس خبرگان روزنه‌هايي براي تشكيل يك فراكسيون اقليت با توان اثرگذاري محدود وجود دارد كه مي‌تواند پتانسيل بالقوه‌اي براي به چالش طلبيدن اقتدارگرايان و نقش‌آفريني در فرايند تعيين جانشين ولي‌فقيه ايجاد كند. البته واقع‌گرايي ايجاب مي‌كند كه انتظارات بالايي نداشت, اين فراكسيون در حد كمي مي‌تواند موازنه قوا در مجلس خبرگان را تغيير دهد, اما توانايي تغيير مشي خنثي كنوني آن را ندارد و تا زماني كه علي خامنه‌اي در قيد حيات است, بعيد است بتواند كاركرد نظارتي مجلس خبرگان را فعال سازد .
علي‌رغم شدت بسته بودن انتخابات پنجمين دوره مجلس خبرگان روزنه‌هايي براي تشكيل يك فراكسيون اقليت با توان اثرگذاري محدود وجود دارد كه مي‌تواند پتانسيل بالقوه‌اي براي به چالش طلبيدن اقتدارگرايان و نقش‌آفريني در فرايند تعيين جانشين ولي‌فقيه ايجاد كند .
از اين‌رو منظور از اثرگذاري تغيير تركيب خبرگان و مشي كنوني آن نيست . بلكه تضعيف نيروهاي وابسته بجامعتين و جلوگيري از ورود ژنرال‌هاي آنهاست . هدف بعدي تشكيل يك فراكسيون متشكل از اصلاح‌طلب- اعتدالي- منفردها و اصول‌گرايان درجه دو و ميانه‌رو است تا رايي به‌صورت سلبي و ايجابي براي متوازن‌تر كردن مجلس خبرگان داده شود. اين فراكسيون در شرايطي با توجه به رابطه خوب برخي از نمايندگان اصول‌گراي خبرگان آينده با اكبر هاشمي رفسنجاني مي‌تواند نقش‌آفريني داشته باشد. نقش‌آفريني فوق در راستاي راهبرد اصلاحات دولت‌محور نيست, بلكه مي‌تواند به فرصتي براي تضعيف دستگاه سركوب و قوت گرفتن جنبش دموكراسي‌خواهي تبديل شود .
اصل نهاد ولايت‌فقيه در هر شرايطي با توجه به تمركز قدرت مشكل‌آفرين است و گرايش فردي ولي‌فقيه اعم از ميانه‌روي يا تندروي تأثير تعيين‌كننده براي جلوگيري از اين نقش مخرب در توسعه سياسي و حاكميت مردم بر سرنوشت خويش ندارد. اما تغيير نگاه در قرائت از نظريه ولايت‌فقيه مي‌تواند فرصتي تاكتيكي و موضعي براي تغيير پايدار در عرصه سياسي باشد .
انتخابات خبرگان پنجم براي اولين بار مي‌تواند فهرست سياه و راي سلبي - اعتراضي را وارد كنش‌هاي انتخاباتي در تاريخ ايران كند. در اين چارچوب مي‌توان تا از حضور ژنرال‌هاي اصول‌گرايان مانند احمد جنتي (نماد نظارت استصوابي), محمد يزدي (نماد استبداد ديني), محمدرضا مدرسي يزدي (نماد دخالت مخرب شوراي نگهبان), محمدتقي مصباح يزدي (نماد ترويج خشونت ديني) در تهران, صادق لاريجاني (نماد قوه‌قضائيه عاري از عدالت) در مازندران, سيد احمد خاتمي (نماد افراطي‌گري) در كرمان, سيد احمد علم‌الهدي (نماد ستيزه‌جويي) در خراسان رضوي و هم‌چنين ائمه جمعه در حوزه‌هايي كه امكان رقابت وجود دارد جلوگيري كرد. البته افراد جايگزين از منظر اصولي و پايه‌اي تفاوت زيادي با اين افراد ندارند. اما از زاويه نمادين ناكامي اين افراد در ورود به مجلس خبرگان به‌معناي رفراندومي در مردودي نزديكان و منصوبان رهبري از ناحيه ملت ايران است. اين اتفاق به‌صورت عملي بحران مشروعيت اقتدارگرايان را نمايان مي‌سازد .
گذشته نشان مي‌دهد كه نمايندگان اصول‌گراي خبرگان كه روابط شخصي حسنه‌اي با رفسنجاني داشته‌اند در هنگام بروز فشار بيروني عمدتاً با وي همراهي نكرده‌اند .
از منظر راي ايجابي به‌لحاظ كمي و كيفي انتخابات مجلس خبرگان ظرفيت محدودي دارد. سقف كسب كرسي‌هاي خبرگان توسط اصلاح‌طلب- اعتدالي و منفرد ۳۳ عدد است. اگر واقع‌بينانه فرض كنيم در شرايط شركت بيش از ۶۰ درصد در انتخابات خبرگان, ۶۵ درصد اين جمع در انتخابات برنده شوند, رفسنجاني مي‌تواند فراكسيوني با ۲۳ نماينده داشته باشد. در شرايطي كه امكان گزينش اصول‌گرايان درجه دو نيز وجود دارد و روابط شخصي خوب وي با نزديك به بيست درصد نمايندگان اصول‌گراي خبرگان او مي‌تواند حوزه مانور محدودي در مجلس خبرگان داشته و چه بسا در زمان مقدر نقش‌آفريني داشته باشد .
البته اين سناريو قطعيت ندارد و با ريسك‌هايي مواجه است. ممكن است منفردها بعد از پيروزي جذب جامعه مدرسين حوزه علميه قم شده يا مرعوب نيروهاي امنيتي شوند. شايد ژنرال‌هاي اصول‌گرا حوزه انتخاباتي‌شان را تغيير دهند. اين امكان وجود دارد كه نامزدهاي منفرد و اصول‌گراي خارج از ليست جامعتين تحت فشار قرار بگيرند تا از انتخابات انصراف بدهند. هم‌چنين گذشته نشان مي‌دهد كه نمايندگان اصول‌گراي خبرگان كه روابط شخصي حسنه‌اي با رفسنجاني داشته‌اند در هنگام بروز فشار بيروني عمدتاً با وي همراهي نكرده‌اند. اما در وضعيت نامعلوم آينده در مقايسه با وضعيت موجود ارزيابي امكان‌پذيري برخورد فعال با انتخابات مجلس خبرگان در رهيافتي عمل‌گرايانه ارزش دارد. البته لازمه عملي شدن اين امكان بسيج و همراهي بخش‌هاي معترض جامعه, راي دادن به‌صورت فهرست كامل در شهرهاي مورد نظر و برخورد فعال نيروهاي سياسي منتقد و مخالف است .
در غيراين صورت برنامه نظام در انتخابات خبرگان محقق مي‌شود و جامعتين اكثريت مطلق كرسي‌ها را در اختيار مي‌گيرد و بلوك اصلاح‌طلب- اعتدالي و رفسنجاني در خبرگان پنجم موقعيتي به مراتب ضعيف‌تر از ادوار قبلي خواهد داشت .
0 comments:
Post a Comment